(Nhiếp ảnh Hà Nội) Từ rất lâu rồi, Tây Hồ đã đi vào thơ ca về sự nổi tiếng và vẻ đẹp của Sen Hồng. Những đóa Sen Tây Hồ rất to, hồng rực trong nắng sớm, nhụy hoa vàng óng, sóng sánh như mật ong. Sen nơi đây lan tỏa hương thơm ngạt ngào hơn bất kỳ những bông Sen được trồng ở nơi khác. Hoa Sen rất đặc biệt, cánh hoa bên ngoài lớn và lớp bên trong nhỏ dần cho đến nhụy. Nó không chỉ đẹp về hình ảnh mà hương thơm của Sen Tây Hồ cũng là tuyệt đỉnh trong kỹ thuật ướp trà Sen hảo hạng của Việt Nam. Miền Nam có vùng Sen nổi tiếng là Đồng Tháp Mười thì miền Bắc, không thể không nhắc tới Sen Tây Hồ của Thủ đô Hà Nội.
Một vùng Tây Hồ bạt ngàn Sen. Sen được trồng từ vùng Nghi Tàm, quanh Chùa Kim Liên, sang làng Quang Khánh quanh phủ Tây Hồ, qua Nhật Tân đến tận Xuân La. Những ngày Hè oi ả, khu đầm Sen Tây Hồ lại tỏa ngát hương thơm tinh khiết, tạo nên nét đẹp đặc trưng, rất riêng của Hà Nội. Sen Tây Hồ khiến người ta say đắm không chỉ bởi nó đẹp mà còn bởi những tia nắng Hè, bởi gió Hồ Tây quyện lại. Các cụ già có thú vừa ngồi ngắm hoa dưới trăng và thưởng trà Sen Tây Hồ. Hoa Sen có một vị trí rất đặc biệt trong lòng người dân đất Hà thành nói riêng và Việt Nam nói chung… Các cụ kể một cách đầy tự hào: “Không giống Sen nào có kích cỡ lớn, cấu tử hương thơm độc đáo như Sen Tây Hồ. Sen được trồng ở khu vực Hồ Tây này là loại Sen có cánh màu hồng tươi, hương thơm ngan ngát, đậm đà nhất. Do thổ nhưỡng, khí hậu, đặc biệt là nguồn nước Hồ Tây đã tạo nên một giống Sen Hồng quý hiếm này.”
Tôi may mắn được sinh ra và lớn lên ở Hà Nội. Những kỷ niệm, những hình ảnh, những mùi hương Sen mang hơi thở của Hà Nội mãi mãi là những ký ức đẹp trong tôi. Ký ức tuổi thơ tôi cũng như những đứa trẻ sinh ra ở vùng đất này, rất gần gũi, rất đỗi thân quen với mùi hương Sen thơm ngát, tinh khôi. Khi những bông Sen đầu vụ bắt đầu nở là lúc báo hiệu mùa Hè tới. Phải chăng chút tình riêng ấy làm tôi luôn gợi nhớ tới hình ảnh các bà, các chị gánh hoa Sen rong ruổi bán trên các con phố Hà thành đẹp đến lạ kỳ…
Tờ mờ sáng, tôi thường dạo quanh Hồ Tây khi mùa Sen nở. Không phải để thể dục mà cũng chẳng phải hò hẹn, chỉ đơn giản tôi đi để ngắm hoa và chụp ảnh một chuỗi hoạt động thường ngày trong mùa Sen. Vào mùa Sen nở, công việc nơi đây rất bận rộn, tấp nập, người hái Sen, người ướp trà…. Công việc của người hái Sen tưởng như rất đơn giản song lại phải đòi hỏi sự khéo léo, cận thận. Một người trong số họ tâm sự với tôi: “Mỗi sáng sớm tinh mơ, chúng tôi phải đưa thuyền đi dọc mép đầm Sen rồi mới dần vào giữa đầm. Muốn hái Sen có hiệu quả thì người hái Sen phải tinh mắt, phát hiện nhanh những búp nở vừa đủ, những bông lẩn giấu sau tấm lá to… Cách hái Sen cũng phải nhanh, gọn, bẻ đúng đoạn ngó non vừa đủ để Sen rơi tự nhiên và chính xác vào đúng mạn thuyền…”. Họ vừa làm vừa trò chuyện với tôi rất than thiện, cởi mở. Một cụ già nói: “Cứ vào trung tuần tháng 5 đến tháng 9, một vùng Sen Hồng tỏa hương thơm ngát đầy quyến rũ của vùng đất thiêng Thăng Long – Hà Nội. Có một điểm độc đáo và cũng rất ngẫu nhiên là mùa Sen Tây Hồ thường nở đúng vào dịp sinh nhật Bác 19 – 5 và kết thúc mùa Sen vào ngày Quốc khánh 2 – 9. Tuy nhiên, mùa Sen Tây Hồ bắt đầu thay đổi trong mấy năm gần đây. Hoa nở muộn hơn và kết thúc lại sớm hơn chứ không kéo dài như trước nữa.”
Năm tháng cứ dần trôi, đô thị hoá đến chóng mặt, cùng với những cơn sốt đất đã ít nhiều ảnh hưởng tới Sen Hồ Tây. Những đầm Sen ven hồ bạt ngàn là thế cứ dần bị lấn chiếm … Sự nổi tiếng một thời về vùng Sen Tây Hồ dường như chỉ còn là trong truyện “cổ tích”. Liệu những thế hệ sau này có còn được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của những đóa Sen Tây Hồ cùng hương thơm ngan ngát, đặc sắc của nó ở chốn đô thị phồn hoa. Tuy vậy, mùa Sen Tây Hồ dẫu chưa hết hẳn, chỉ lác đác còn vài nhà trồng Sen như “nghiệp” của họ…
Mấy năm gần đây, Sen Tây Hồ lại như được hồi sinh. Nó không còn bạt ngàn như trước mà chỉ còn được trồng ở quanh Công viên nước Hồ Tây thuộc phường Nhật Tân và khu đầm Trị thuộc phường Quảng An. Hè về, một vùng Sen Hồng tỏa sắc hương thơm ngát, hiến dâng vẻ đẹp cho đời đã trở thành địa chỉ hấp dẫn, đầy thú vị, thu hút rất nhiều du khách, đặc biệt là người Hà Nội. Người người đến đây để chiêm ngưỡng Sen, hít thở bầu không khí trong lành quyện với hương Sen ngan ngát, dịu ngọt. Người đến chụp ảnh kỷ niệm, ảnh cưới, người yêu thích Sen đến săn ảnh Sen… làm náo nức cả vùng trời tạo nên một bức tranh thật đẹp, thật sinh động, nhộn nhịp.
Trò chuyện với người già nơi đây được biết: Nghề trồng Sen, ướp trà Sen đã gắn bó với gia đình họ nhiều đời. Trồng Sen ở các đầm ven Hồ Tây giờ đây vừa là nghề kiếm sống mà cũng là nghiệp, là niềm yêu thích của những người đã nhiều năm gắn bó với Sen Tây Hồ. Một cụ nói: “Hàng năm, cứ vào khoảng tháng Ba, Sen trong đầm lại tự nảy mầm, báo hiệu một mùa Sen sắp đến. Người trồng Sen phải khéo léo tách củ, trồng bổ sung vào những chỗ Sen đã bị chết cho tới khi Sen lên lá chang thì bắt đầu xả một lượng nước vừa phải vào đầm cho Sen mọc. Những cơn mưa rào tươi mát đầu Hè đã kích thích Sen đẻ nhánh, mọc rất nhanh. Muốn Sen nhiều hoa, cuống dài, bông thắm, người trồng Sen phải biết bón lượng phân vừa phải, bởi nếu bón quá nhiều, Sen sẽ chỉ tốt lá mà cho rất it hoa thậm chí còn không có hoa. Khi búp non nhô lên, người trồng Sen tiếp tục xả nước vào đầm cho tới khi thân Sen cao chừng 2m mới thôi.”. Sau buổi trò chuyện, tôi học được bao điều bổ ích mà từ trước tới giờ tôi đâu có được biết nhiều về Sen.
Ướp trà Sen
Đầm Sen giờ đây khác xa xưa kia. Họ không chỉ trồng Sen, ướp trà phục vụ các nhà hàng quanh năm mà còn phục vụ du khách ngay tại đầm Sen trong những ngày Hè nóng nực. Họ hướng dẫn du khách cách pha trà được ủ trong những bông Sen Hồng thơm ngát và thưởng thức trà Sen. Thú thưởng trà ngắm Sen của các cụ già xưa đã lan tới cả đám nam thanh nữ tú ngày nay. Họ thường rủ nhau tới đây để thưởng trà, ngắm Sen và trò chuyện. Đến đây ai cũng cảm thấy lòng mình như lắng lại, thư thái đến diệu kỳ. Đặc biệt những đêm trăng ngồi ven hồ, tận hưởng mùi hương Sen thơm ngát thì không ai quên được… Nghề trồng Sen vẫn được duy trì từ nhiều năm bởi những người yêu Sen, gắn bó, tâm huyết với nghề và hơn thế nữa họ còn muốn giữ lại cho Hà Nội một góc nhỏ đẹp, ấn tượng, thơm ngát, đầy thi vị và dịu dàng khoe sắc mỗi mùa Sen nở. Sen cũng không còn nhiều như xưa nữa. Con đường ven Hồ Tây đưa bạn đến những đầm Sen nổi tiếng, tuyệt đẹp và đậm đà sắc hương. Nắng Hà Nội trải dài cuối tháng 5 là lúc Sen Tây Hồ bắt đầu nở, ngan ngát hương thơm khắp cả vùng trời. Khỏi phải nói, vị trà ướp Sen nơi đây khó có thể tìm ở một nơi nào khác. Cũng từ đây, sản phẩm trà Sen Tây Hồ nức tiếng của Hà Nội không chỉ giành cho những người thưởng thức sành điệu trong nước mà còn xuất khẩu đi các nước Âu, Á như: Pháp, Nga, Mỹ, Nhật Bản…
Mùa Sen cứ nối tiếp những mùa Sen. Mỗi mùa Sen đến, cả vùng Sen Tây Hồ lại tấp nập, nhộn nhịp. Thời khắc để ngắm Sen đẹp nhất là vào buổi sáng sớm tinh mơ, khi những bông Sen bắt đầu hé nở dưới những tia nắng đầu tiên. Năm nào cũng vậy, cứ đến mùa Sen, tôi lại vác máy lang thang nơi đây từ sớm tinh mơ tới khi ông mặt Trời đứng bóng. Thậm chí có hôm tới tận chiều tối tôi mới về. Đến đây không chỉ để thưởng ngoạn mà còn để chớp những gì mình xúc cảm, mình yêu thích… Thả bộ thong dong bên đầm Sen, tâm hồn tôi bỗng lâng lâng, một cảm giác khó tả với không gian xanh biêng biếc điểm những đóa Sen Hồng ngát hương thơm. Một vùng Sen thơm ngát với cảnh sắc dịu dàng, trong lành làm say lòng du khách.
Những ngày Hè nắng chói chang cũng dần đi qua, mùa Thu đang xích lại thật gần. Đầm Sen ngan ngát, mát lạnh hương Sen đầy quyến rũ như muốn níu chân du khách. Ngắm những khoảnh khắc ấn tượng, tinh khiết của mùa Sen mả lòng còn bâng khuâng nhớ mãi. Mùa thu Hà Nội thật đẹp, đẹp dịu dàng và thanh tao; không thể thiếu cái lãng đãng khói sương của Hồ Tây. Không gian Hồ Tây càng trở nên huyền ảo hơn, như thật như mơ, trong xanh khi tiết trời sắp vào Thu. Cái đẹp đến nao lòng ấy còn mang theo những cơn gió nhè nhẹ khiến ta thư thái, bang khuâng. Những chiếc lá Sen xanh gợi ta nhớ tới hương cốm thơm dẻo, ngon lành. Trong đầm Sen còn sót lại một vài bông Sen như muốn níu kéo mùa Hè. Sen Tây Hồ đã và đang vào cuối mùa. Những chiếc lá xanh đang ngả sang màu vàng úa, nâu sậm rồi xơ xác dần. Nắng chiều đã ngả vàng, Hồ Tây vẫn mênh mông, đẹp như một tấm gương khổng lồ từ bao đời nay.
Quả thật hoa Sen có một vị trí rất đặc biệt trong lòng người dân đất Việt. Hoa Sen là biểu tượng của cao quý, tinh khiết và dung dị. Hoa Sen còn là biểu tượng cho sức sống rất mãnh liệt của người Việt nam. Hoa Sen tàn nhưng không lụi, nằm sâu trong lớp bùn lày là mầm sống đang chờ ngày trỗi dậy. Hoa Sen còn trở thành hình tượng trong văn học, nghệ thuật, kiến trúc, điêu khắc, v.v… Một loài hoa đã gắn liền với cuộc sống và văn hóa người Việt từ lâu đời, ngay cả những câu ca dao, bài hát… Chính vì vậy mà hoa Sen được chọn làm Quốc hoa – tượng trưng cho vẻ đẹp thuần khiết, thanh tao của đất nước và con người Việt Nam.
Bài, ảnh: NSNA Tuyết Minh
