Hôm nay, biệt thự hơn 100 tuổi ở số 49 Trần Hưng Đạo, quận Hoàn Kiếm, mở cửa đón khách tham quan sau gần hai năm trùng tu.
Tòa nhà hai mặt tiền tại số 46 Hàng Bài, 49 Trần Hưng Đạo là dự án trùng tu biệt thự mẫu được nghiên cứu từ năm 2016, trong khuôn khổ hợp tác giữa quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội, vùng Ile-de-France và cơ quan hợp tác quốc tế vùng Ile-de-France (PRX).
Công trình có tổng diện tích 993 m2, trong đó có 400 m2 mặt sàn, còn lại là thảm cỏ, lối đi.
Biệt thự được quét vôi màu vàng và đỏ đậm. Bên trái bậc tam cấp vào được quây kính để khách tham quan hình dung phần nền cũ, thấp hơn nền sân hiện tại khoảng 50 cm.
Gian phòng chính ở tầng 1 nhìn ra phố Hàng Bài. Trước kia, bước vào cửa là đến phòng khách, phòng ăn ở tầng 1, trên tầng là các phòng ngủ, một nhà tắm, một nhà vệ sinh.
Nền nhà có vài viên gạch bị thiếu vẫn để trống. Những viên gạch lát nền trước kia là gạch tomette hình lục lăng nhập từ Pháp, kích thước nhỏ ít nứt vỡ mặc dù mỏng, không tráng men.
Trần tầng 1 làm từ cột thép gọi là xà dọc, thêm một lớp dầm, sau đó là sàn của tầng trên.
Cầu thang xoắn ốc được làm mới hoàn toàn bằng thép và gỗ. Vì cầu thang cũ không còn, một số chỗ được đơn vị thi công không trát vữa, để lộ gạch gốc trên tường nhằm giải thích về kiến trúc đặc biệt cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20.
Bên trong tòa nhà được sơn trắng, các cánh cửa sổ màu xanh. Toàn bộ hai tầng đang là không gian trưng bày hình ảnh trước và sau trùng tu.
Đại diện Ban Quản lý hồ Hoàn Kiếm và phố cổ Hà Nội (đơn vị tổ chức trưng bày) cho biết ngoài hình ảnh còn có các hiện vật như cấu kiện gỗ cũ của biệt thự, găng tay của thợ… để du khách hiểu thêm về quá trình các kiến trúc sư, chuyên gia người Việt – Pháp trùng tu công trình.
Một số hiện vật được trưng bày tại tầng 1 như gạch, sứ cách điện, vật liệu trang trí bằng đất nung, các giá đỡ bằng sắt chôn trong tường, mảnh gỗ bị mối mọt…
Phần ngói mái tầng 2 của tòa nhà được thay thế bằng loại ngói sản xuất tại Việt Nam.
Việc trùng tu gặp nhiều khó khăn do đây là biệt thự tư nhân nên không có tài liệu lưu trữ, ngoài một bức ảnh duy nhất chụp chủ nhà đứng trước biệt thự. Tuy nhiên, những người tham gia dự án trùng tu công trình này đã cố gắng nghiên cứu, phân tích và quyết định thực hiện theo đúng nguyên tắc bảo tồn di sản, gìn giữ tối đa yếu tố gốc của công trình.
Mỗi tầng của biệt thự có hàng chục cửa sổ, có tầm nhìn thoáng, bao quát các tuyến phố xung quanh.
Chốt chặn cửa sổ bằng kim loại, có hình nửa thân trên của cô gái đội chiếc mũ được tìm thấy trong ngôi nhà cũ và sử dụng lại. Đây là phụ kiện thường sử dụng vào thế kỷ 18, chịu ảnh hưởng của trào lưu nghệ thuật Rococo (các họa tiết hoa mỹ, nhẹ nhàng và gợi hình đồng quê).
Sân vườn được trồng mới nhiều loại cây cảnh, bên cạnh cây si có tuổi đời vài chục năm. Ngoài ra, một nhà kính được dựng trong khuôn viên biệt thự, là nơi khách tham quan nghỉ chân, chụp ảnh từng góc cạnh công trình.
Tòa nhà số 49 Trần Hưng Đạo – 46 Hàng Bài là biệt thự Pháp đầu tiên của Hà Nội được trùng tu bài bản, kỳ vọng trở thành trung tâm giao lưu văn hóa khu phố cũ.
Theo công bố của UBND TP Hà Nội hồi tháng 6/2022, thành phố có 1.216 biệt thự cũ nằm trong danh mục quản lý, được xây dựng từ trước năm 1954.
