Một thoáng Y Tý – Hội Nhiếp ảnh Nghệ thuật Hà Nội

(Nhiếp ảnh Hà Nội) Được sự đồng ý của Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội, Hội Nhiếp ảnh Nghệ thuật Hà Nội tổ chức đoàn đi thực tế sáng tác tại Y Tý và Sa Pa ở Lào Cai theo quyết định số 09A – QĐ/HNA ngày 27/4/2017. Đoàn chúng tôi gồm 20 NSNA do NSNA Nguyễn Thị Tuyết Minh, Phó Chủ tịch Hội làm Trưởng đoàn và NSNA Vũ Quang Ngọc, Ủy viên Ban Chấp hành làm Phó Trưởng đoàn. Sáng sớm 27/5/2017, đoàn khởi hành đi Y Tý. Xã Y Tý nằm ở phía Tây của huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai, cách thành phố Lào Cai gần 100 km và cách trung tâm Sa Pa khoảng 70km về hướng Tây Bắc. Xe bon nhanh trên đường cao tốc Hà Nội – Lào Cai, đi mất khoảng hơn 05 giờ đồng hồ chúng tôi đến Lào Cai. Nghỉ ngơi, ăn trưa xong, chúng tôi tiếp tục lên đường đi Y Tý – nơi được mệnh danh là “vùng đất sương mù”, có những ngôi nhà trình tường của người Hà Nhì và ruộng bậc thang đẹp nhất Lào Cai.

Ảnh: Nguyễn Văn Hải

Ảnh: Đỗ Quốc Trường

Cao nguyên Y Tý có địa hình phức tạp, với độ cao hơn 2.000m, lưng tựa vào dãy núi Nhìu Cồ San có đỉnh cao hơn 2.600m. Y Tý bị chia cắt bởi các dãy núi cao, quanh năm mây mù che phủ, rất hiếm khi thấy được ánh mặt trời cả ngày. Nơi đây có các dân tộc Mông, Dao, Giáy, Hà Nhì sinh sống. Y Tý không chỉ đẹp bởi mây, bởi núi; bới sắc màu của những cánh rừng già; bởi những thửa ruộng bậc thang mùa nước đổ và mùa vàng kỳ vĩ. Y Tý còn đầy sức cuốn hút bởi bản sắc độc đáo của các dân tộc thiểu số, đặc biệt là người Hà Nhì Đen với những ngôi nhà trình tường, một trong những dân tộc ít người nhất Việt Nam sinh sống ở hai bản Lao Chải 1 và Lao Chải 2. Kiến trúc nhà trình tường đặc trưng của người Hà Nhì hình chữ nhật, tường đất, mái tranh nhọn hình kim tự tháp…

Chiều Y Tý – ảnh: Tuyết Minh

Nhộn nhịp ngày mới – ảnh: Bình Quang

Chung tay – ảnh: Vũ Quang Ngọc

Thung lũng – ảnh: Nguyễn Văn Hải

Xe đưa chúng tôi men theo triền núi, theo đường Lào Cai đi Trịnh Tường vòng lên Lũng Pô, nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt. Xe chạy qua những cánh rừng già, rừng thảo quả – loại cây có giá trị kinh tế cao; những bản làng nép mình bên sườn núi, vòng qua A Mú Sung rồi đến Y Tý. Được biết xã Ý Tý nằm ở độ cao từ 1.200 – 1.800 mét so với mặt nước biển với tổng diện tích khoảng 22.000 ha, chủ yếu là rừng tự nhiên. Thiên nhiên ban tặng cho Ý Tý nhiều loại thực, động vật quý hiếm với hơn 450 loài thuộc các nhóm như lấy gỗ, làm thuốc, làm cảnh, cho dầu, cho sợi và gần 160 loài động vật hoang dã, đặc biệt có nhiều loài nằm trong sách đỏ Việt Nam như gấu ngựa, sơn dương, mèo rừng v.v… mà nơi khác không có được.

Những ngôi nhà trình tường của người Hà Nhì – ảnh: Tuyết Minh

Mùa cấy – ảnh: Vũ Tụng

Vui… – ảnh: Nguyễn Văn Hải

Vụ cấy – ảnh: Công Quân

Thôn Lao Chải, xã Ý Tý, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai có 76 hộ dân, người Hà Nhì đen chiếm tỷ lệ đông nhất. Các ngôi nhà ở đây đều được làm theo kiểu trình tường, bằng đất với hai vòng trong và ngoài. Tường nhà thường đắp dày 40 – 45cm, cao khoảng 05m trong xếp đá cục. Mỗi ngôi nhà rộng 65 – 80m2, có mái dốc ngắn, bốn mái lợp cỏ tranh, không có hiên. Ở giữa ngôi nhà có một cửa ra vào và một cửa phụ bên trái hoặc bên phải. Bên trong nhà có một bức tường phụ bằng đất nện chạy song song với tường chính, cách cửa ra vào khoảng 1,5m. Sau bức tường phụ này là bếp và giường ngủ của chủ nhà. Nhà của người Hà Nhì đa số là hình vuông, ấm áp vào mùa Đông và mát mẻ vào mùa Hè. Hiện nay, những ngôi nhà trình tường cổ mang đậm nét văn hóa của đồng bào Hà Nhì đang dần mất đi.

Việc thường ngày của phụ nữ Hà Nhì – ảnh: Vũ Quang Ngọc

Nét duyên miền sơn cước – ảnh: Bình Quang

Cái nhìn – ảnh: Tuyết Minh

Ngày Hè của trẻ em vùng cao – ảnh: Nguyễn Thanh Hà

Có thể nói đoàn chúng tôi rất may mắn khi đến Y Tý vào những ngày nắng đẹp lại đúng mùa nước đổ và cũng là lúc bà con đang vào vụ mùa mới. Những thửa ruộng bậc thang vốn đã đẹp nay càng thêm sống động. Những đường uốn lượn của ruộng bậc thang lấp lánh nước, phản chiếu ánh nắng và mây trong những ngày Hè tạo nên vẻ kỳ ảo của Y Tý. Họ vừa làm vừa trò chuyện rôm rả, gần gũi, thân mật như đã quen từ lâu. Không khí vui vẻ, tự nhiên khiến rào cản giữa bà con và đoàn chúng tôi biến nhanh như mây tan trong nắng… Đoàn chúng tôi mỗi người mỗi ngả theo nhiều hướng để chọn cho mình những góc yêu thích nhất. Người chụp đồng ruộng, người chụp cảnh sinh hoạt của bà con dân tộc vùng cao; người lại chụp cảnh trẻ em nô đùa trong kỳ nghỉ Hè; và có người lại chụp những mái nhà trình trường độc đáo của dân tộc Hà Nhì v.v… Những nếp nhà trình tường nằm sát bên nhau của người Hà Nhì tạo ra khung cảnh thật thơ mộng và đầm ấm của núi rừng khiến đoàn chúng tôi thi nhau bấm máy mà không biết chán. Ngày nay nhiều gia đình đã dần thay những mái nhà gianh bằng chất liệu Prôximăng, nhưng nét độc đáo của nhà trình tường đất vẫn hấp dẫn những tay săn ảnh chúng tôi khi buổi bình minh hoặc hoàng hôn.

Chiều Bát Xát – ảnh: Hoàng Minh

Đường nét vùng cao – ảnh: Tuyết Minh

Trưa Hè – ảnh: Nguyễn Văn Hải

Vào vụ mới – ảnh: Đặng Hữu Xướng

Dân tộc Hà Nhì – ảnh: Công Quân

Đường nét – ảnh: Vũ Quang Ngọc

Chuẩn bị vào vụ – ảnh: Nguyên Ngọc

Lần đầu tới đây, tôi thấy rạo rực trước cảnh sắc kỳ vĩ, quyến rũ và rất nên thơ, đầy ấn tượng đã in đậm trong tôi, trong các NSNA Hà Nội chúng tôi. Đúng vậy, cuộc đời là những chuyến đi. Mỗi chuyến đi đầy ắp những kỷ niệm và cảm xúc khác nhau. Những hình ảnh đẹp, những góc nhìn mới đã góp phần cho một chuyến đi sáng tác lần này của Hội Nhiếp ảnh Nghệ thuật Hà Nội thật vui, thật hữu ích.