(Nhiếp ảnh Hà Nội) Hà Giang với những cung đường đèo quanh co uốn lượn trên đỉnh trời, đưa Ta tới những cánh đồng bạt ngàn hoa tam giác mạch, miêm man sắc tím – hồng; giữa cao nguyên trùng điệp đá đen phủ mây trắng; những kỳ quan ruộng bậc thang trải dài bất tận, đẹp như đang trên chốn bồng lai… Nơi đây còn sở hữu những di sản văn hóa phi vật thể độc đáo; những hoạt động văn hóa tinh thần mang màu sắc tâm linh huyền bí của Đồng bào vùng cao.
Đến với Xã Tân Bắc, huyện Quang Bình, Hà Giang; Chúng tôi được gặp gỡ những người đồng bào dân tộc Pà Thẻn; Cùng ăn, cùng uống và chia sẻ với họ những vẫn đề thường nhật trong cuộc sống… Khi men rượu đã mơ màng trong ánh mắt, những bàn tay như bắt chặt lâu hơn sau mỗi lần chạm ly. Họ xin phép tạm dừng tiệc để bắt đầu nghi thức đặc biệt, được chuẩn bị cho mỗi dịp cuối năm của Người Pà Thẻn… Lễ hội “Nhảy lửa”.
Một đống củi to hơn chiếc giường đôi, cao chừng 2m rưỡi đang rừng rực cháy trên khoảng sân cỏ rộng. Tất cả bà con và du khách vây tròn xung quanh. Tại một góc gần đống lửa, thầy Thành, người vừa mới tiếp rượu chúng tôi, đang ngồi trên chiếc ghế gỗ dài; tay liên tục gõ thanh sắt. Miệng mấp máy những lời khẩn cầu thần linh; mắt nhìn về một nơi vô định… Chừng hơn tiếng đồng hồ, khi củi cháy gần hết, là lúc đống than hồng rực rỡ nhất. Đứng xa hơn chục mét vẫn cảm nhận được sức nóng thiêu chảy của ngọn lửa. Tiếng gõ nhịp trên thanh sắt của Thầy cúng dồn dập, càng lúc càng thúc bách hơn nhiều. Những người Pà Thẻn tham gia nhảy lửa ngồi bên cạnh thầy Thành bắt đầu run lên, lắc lư như lên đồng, mắt họ đờ đẫn vô hồn… đó là lúc Thần linh đã nhập vào, ban cho họ sức mạnh và lòng dũng cảm phi thường. Từng người nhảy lò cò quanh đống lửa than… rồi bất thần lao qua ngọn lửa với đôi chân trần. Họ dùng bàn chân đất để đá hoặc tay không hất tung những đống than hồng lên không trung. Những vệt lửa than rực đỏ bắn tứ tung như những đám hỏa châu trong đêm. Họ có những động tác nhảy bật cao bằng 2 chân như những chú ếch khổng lồ trên đống than, lao ra ngoài, ngã đổ xuống, vật vã giống như giãy chết; rồi nằm im. Lúc sau họ lại vụt dậy, lảo đảo tiến về phía Thầy cúng; ngồi xuống chờ Thần linh nhập vào cho những lần nhẩy lửa tiếp sau… Cứ như vậy, những đưa con của Thần lửa nhảy đến khi đống than tắt lịm trong sự tán thưởng của cộng đồng người Pà Thẻn và nỗi kinh ngạc của Du khách.
Trở lại bữa tiệc ngay sau nghi lễ “Nhảy lửa”, chúng tôi lại được Thầy Thành, Thầy Phong và những con cháu của Thần lửa tiếp rượu. Tay nâng ly rượu mà mắt đáo nhanh nhìn trộm những bàn chân trần của họ bởi nhìn lâu sợ người ta đánh giá người xuôi yếu mềm. Chân tay họ bình thường, không hề bị bỏng; thần thái thông tuệ, hoạt bát hơn trước khi nhảy lửa. Vậy là Thần linh tiếp cho họ sức mạnh thật rồi. Hiểm nguy và những động tác tiêu tốn thể lực quá nhiều đã không làm họ mệt mỏi.
Niềm tin được Thần linh ban những điều tốt đẹp nhất cho một năm mới là bản sắc văn hóa tâm linh hoang sơ, huyền bí của dân tộc Pà Thẻn nói riêng và nhân dân Hà Giang nói chung; đang được các nhà nghiên cứu và lãnh đạo địa phương quan tâm bảo tồn và phát huy. Năm 2013 Lễ hội “Nhảy lửa” của người Pà Thẻn đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia.
Bài, ảnh: Trần Quốc Vĩnh (TQ Vĩnh)
